راهکارهای عملی برای والدین در مواجهه با نوجوان مصرف‌کنندهٔ سیگار یا گل
مقاله علمی-ترویجی: نحوهٔ برخورد با نوجوانی که سیگار یا گل مصرف میکند
عنوان: «راهکارهای عملی برای والدین در مواجهه با نوجوان مصرف‌کنندهٔ سیگار یا گل»
نویسنده: [تهمینه امیریان] تخصص: روان‌شناسی و درمانگر تخصصی کودک و نوجوان/مشاورهٔ خانواده
۱. مقدمه: درک چرایی مصرف پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نوجوانان معمولاً به دلایل زیر به مصرف روی می‌آورند: فشار همسالان (نیاز به پذیرش اجتماعی)؛ کنجکاوی یا باورهای نادرست (مثلاً «گل طبیعی و بی‌ضرر است»)؛ خوددرمانی برای مشکلات روانی (استرس، افسردگی).
نکتهٔ کلیدی: واکنش‌های هیجانی (مانند فریاد زدن، تنبیه شدید) معمولاً نتیجهٔ معکوس دارد و نوجوان را به مصرف پنهانی سوق می‌دهد.
۲. گام اول: برقراری ارتباط غیرتهدیدکننده ۲-۱. گفت‌وگوی بدون قضاوت به جای پرسش‌های تهاجمی («چرا این کار را کردی؟») بپرسید: «چه احساسی داشتی قبل از مصرف؟»؛ «آیا چیزی هست که بخواهی با من در میان بگذاری؟».
از تکنیک گوش دادن فعال استفاده کنید: تماس چشمی حفظ کنید، حرفش را قطع نکنید و احساساتش را تأیید کنید («می‌فهمم که این شرایط برایت سخت بوده»).
۲-۲. اجتناب از برچسب‌زنی از عباراتی مانند «معتاد» یا «بی‌اراده» خودداری کنید. این برچسب‌ها عزت‌نفس نوجوان را تخریب میکند.
۳. گام دوم: تعیین قوانین واضح و حمایتی ۳-۱. قرارداد رفتاری مثال: «اگر تا پایان ماه مصرفت را ۵۰٪ کاهش دهی، هزینهٔ کلاس ورزشی که دوست داری را پرداخت می‌کنیم». نکته: پاداش‌ها باید ملموس و متناسب با تلاش باشد.
۳-۲. مدیریت محیط خانه سیگار یا مواد را از دسترس دور نگه دارید. زمان‌های خانوادگی (مثل شام دسته‌جمعی) را افزایش دهید تا پیوند عاطفی تقویت شود.
۴. گام سوم: آموزش و جایگزینی سالم ۴-۱. ارائهٔ اطلاعات علمی با زبان ساده توضیح دهید:
- سیگار: آسیب به ریه‌ها، کاهش تمرکز، هزینهٔ مالی؛
- گل: تأثیر بر حافظهٔ کوتاه‌مدت، افزایش خطر روان‌پریشی در افراد مستعد. از منابع معتبر (مثل سایت NIDA) استفاده کنید.
۴-۲. معرفی فعالیت‌های جایگزین ورزش‌های گروهی (والیبال، باشگاه ورزشی)؛ کلاس‌های هنری (نقاشی، موسیقی)؛ داوطلب شدن در پروژه‌های اجتماعی.
۵. گام چهارم: کمک تخصصی بگیرید ۵-۱. چه زمانی به روان‌شناس مراجعه کنیم؟ اگر مصرف با موارد زیر همراه است:
- افت تحصیلی شدید؛
- نشانه‌های افسردگی یا اضطراب؛
- دروغ‌گویی مکرر یا رفتارهای پرخطر.
۵-۲. نقش خانواده در درمان در جلسات خانواده‌درمانی شرکت کنید. توصیه‌های درمانگر (مثل تکنیک‌های مدیریت استرس) را در خانه اجرا کنید.
۶. پیشگیری از عود مصرف شناسایی محرک‌ها: آیا مصرف در جمع دوستان خاص رخ می‌دهد؟ برنامه‌ریزی برای کاهش تماس با این گروه‌ها. برنامهٔ اضطراری: اگر نوجوان وسوسه شد، به چه کسی تماس بگیرد؟ (مثل مشاور، یکی از اعضای خانواده).
۷. توصیه‌های کلیدی به والدین آرامش خود را حفظ کنید: واکنش‌های هیجانی مشکل را پیچیده‌تر میکند. وحدت رویه داشته باشید: والدین و سایر اعضای خانواده باید هماهنگ عمل کنند. امیدوار باشید: بسیاری از نوجوانان با حمایت مناسب، بهبود می‌یابند.
منابع برای مطالعهٔ بیشتر کتاب: «نوجوان و اعتیاد: راهنمای عملی برای والدین» – دکتر جوئل فور؛ وب‌سایت: مرکز ملی اعتیاد آمریکا (NIDA) – بخش ویژهٔ والدین.
نتیجه‌گیری: مواجهه با نوجوان مصرف‌کننده نیازمند ترکیبی از همدلی، آموزش و مرزبندی‌های سالم است. به یاد داشته باشید که شما به عنوان والدین، نخستین الگوی فرزندتان هستید. با صبر و حمایت حرفه‌ای، می‌توانید به او کمک کنید تا راه‌های سالم‌تری برای مقابله با چالش‌های زندگی پیدا کند.