راهکارهای پیشگیری از پرورش پسرانی با گرایش به خشونت: درس‌هایی از تراژدی الهه حسین‌نژاد
راهکارهای پیشگیری از پرورش پسرانی با گرایش به خشونت: درس‌هایی از تراژدی الهه حسین‌نژاد
قتل الهه حسین‌نژاد توسط یک راننده تاکسی اینترنتی، جامعه ایران را با این پرسش اساسی مواجه کرد: چگونه می‌توان از پرورش پسرانی که بالقوه می‌توانند به چنین خشونت‌هایی دست بزنند، جلوگیری کرد؟ این تحلیل روانشناختی با رویکرد طرحواره‌درمانی به بررسی راهکارهای عملی برای والدین می‌پردازد.
درک ریشه‌های روانشناختی خشونت
1. طرحواره‌های ناسالم در مردان خشونت‌گر
قاتل الهه حسین‌نژاد احتمالاً از طرحواره‌های ناسالمی رنج می‌برد که در کودکی شکل گرفته بودند:
– طرحواره محرومیت هیجانی: نداشتن تجربه محبت و همدلی کافی در کودکی
– طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری: باور به اینکه دیگران بالقوه تهدیدآمیز هستند
– طرحواره استحقاق: احساس حق داشتن برای سلطه بر دیگران
2. نقش خانواده در شکل‌گیری شخصیت
همسر سابق قاتل الهه اشاره کرده که او فردی شکاک بوده و تا حد مرگ همسرش را کتک می‌زده است. این نشان‌دهنده الگوی خشونت‌آمیز پایدار است . تحقیقات نشان می‌دهد چنین رفتارهایی معمولاً ریشه در تجربیات کودکی دارد.
راهکارهای پیشگیرانه برای والدین پسران
1. تربیت هیجانی از کودکی
– آموزش بیان احساسات: به پسران بیاموزید احساسات خود را به شیوه‌ای سالم بیان کنند. پسران نیاز دارند یاد بگیرند که اشک ریختن یا بیان ترس نشانه ضعف نیست .
– مدیریت خشم: تمرین‌های تنفس عمیق، شمارش معکوس و زمان‌استراحت (time-out) را به پسران آموزش دهید .
– همدلی: از طریق بازی‌های نقش‌آفرینی، پسران را به قرار دادن خود در موقعیت دیگران تشویق کنید.
2. الگوسازی رفتارهای غیرخشونت‌آمیز
– پدران به عنوان الگو: پدران نقش کلیدی در نشان دادن رفتارهای غیرخشونت‌آمیز دارند. پسران از مشاهده رفتار پدرشان بیشتر از نصیحت‌های او یاد می‌گیرند .
– حل تعارض سازنده: اجازه دهید پسران ببینند چگونه اختلافات خانوادگی بدون خشونت کلامی یا فیزیکی حل می‌شود.
3. نظارت بر مصرف رسانه
– انتقادی دیدن محتوا: با پسران درباره تصاویر کلیشه‌ای مردانگی در رسانه‌ها گفتگو کنید. بسیاری از رسانه‌ها مردانگی را معادل قدرت و کنترل نشان می‌دهند .
– محدودیت محتوای خشونت‌آمیز: مواجهه مکرر با خشونت در رسانه‌ها می‌تواند باعث عادی‌سازی خشونت شود.
4. آموزش روابط محترمانه
– احترام به مرزها: به پسران بیاموزید که “نه” گفتن دیگران را بپذیرند و به حریم شخصی احترام بگذارند.
– نقش‌آفرینی موقعیت‌های اجتماعی: موقعیت‌های مختلف را شبیه‌سازی کنید تا پاسخ‌های مناسب را تمرین کنند.
5. توجه به نشانه‌های هشداردهنده
والدین باید به این نشانه‌ها در پسران توجه ویژه داشته باشند:
– خشونت نسبت به حیوانات
– عدم پشیمانی پس از آزار دیگران
– تمایل شدید به کنترل روابط
– تجاوز به حریم دیگران به بهانه شوخی
نقش جامعه در پیشگیری
1. اصلاح نظام آموزشی
مدارس باید:
– برنامه‌های آموزش مهارت‌های زندگی را تقویت کنند
– به جای تنبیه، از روش‌های تربیتی غیرخشونت‌آمیز استفاده کنند
– مشاوران مدرسه را به تشخیص زودهنگام مشکلات روانشناختی مجهز کنند
2. حمایت از خانواده‌ها
– کارگاه‌های فرزندپروری: آموزش روش‌های تربیتی غیرخشونت‌آمیز به والدین
– خدمات مشاوره‌ای ارزان: دسترسی خانواده‌ها به خدمات روانشناختی
سخن پایانی: ساختن آینده‌ای امن‌تر
تراژدی الهه حسین‌نژاد نشان داد که خشونت علیه زنان ریشه در طرحواره‌های ناسالمی دارد که از کودکی شکل می‌گیرند. والدین با تربیت آگاهانه می‌توانند مانع از تبدیل شدن پسرانشان به افرادی خشونت‌گر شوند. این کار نیازمند:
1. آگاهی: شناخت عوامل خطرساز در رشد پسران
2. مداخله زودهنگام: توجه به نشانه‌های هشداردهنده در رفتار
3. الگوسازی: ارائه نمونه‌های سالم از مردانگی
4. همکاری نهادها: مشارکت مدارس، رسانه‌ها و نهادهای مدنی
همانطور که تحقیقات نشان می‌دهد، پیشگیری اجتماعی رشدمدار که از کودکی آغاز می‌شود، مؤثرترین راه برای کاهش خشونت در جامعه است . هر پسر امروز می‌تواند مردی مسئولیت‌پذیر فردا باشد، اگر امروز ابزارهای لازم برای مدیریت هیجانات و روابط را به او بیاموزیم.